Theo Ngọc phả, Đền Lăng Sương còn có tên là Đền Thánh mẫu có từ thời Thục An Dương Vương và được chính thức khởi dựng từ thời Tiền Lê (981 – 1009), thờ thân mẫu của thánh Tản Viên (Sơn Tinh). Thánh Tản Viên là con rể vua Hùng thứ 18, gắn liền với truyền thuyết vua Hùng kén rể tìm hiền tài truyền ngôi báu, dẫn đến cuộc đọ sức quyết liệt giữa Sơn Tinh và Thủy Tinh. Thánh Tản Viên có công trị thủy, cứu dân, giúp nước được coi là vị thần “Thượng đẳng tối linh” đứng đầu “Tứ bất tử” trong tín ngưỡng dân gian thờ thần của người Việt. Ngoài trị thủy, Tản Viên còn giúp Hùng Duệ Vương hai lần đánh thắng quân Thục; với công đức trên, nhân dân tôn kính lập đền thờ tại Động Lăng Sương, nay thuộc xã Trung Nghĩa, huyện Thanh Thủy , tỉnh Phú Thọ.
Đền thờ thánh Tản Viên trong khu đền Lăng Sương
Đền Lăng Sương bao gồm nhiều công trình, kiến trúc như: Miếu Hai Cô, giếng Thiên Thanh, nhà Bia, nhà Võng, 2 tòa tả mạc, hữu mạc, đền chính và Lăng Thánh Mẫu. Đây là một quần thể di tích có liên quan chặt chẽ với nhau và có mối quan hệ mật thiết với khu di tích lịch sử Đền Hùng. Với những giá trị lịch sử và văn hóa tâm linh sâu sắc. Đền Lăng Sương đã được Bộ Văn Hóa thông tin (nay là Bộ văn hóa thể thao du lịch) công nhận và xếp hạng là di tích lịch sử cấp Quốc Gia tại quyết định sso 25/2005/QĐ-BVHTT ngày 12 tháng 7 năm 2005. Di tích Đền Lăng Sương đã được lập quy hoạch tổng thể, được xây dựng và tôn tạo khang trang nhằm bảo tồn và phát huy những giá trị của di tích.
>>>>>>>>> Xem thêm: Các điểm du lịch Hấp dẫn tại Phú Thọ
LỄ HỘI ĐỀN LĂNG SƯƠNG
Lễ hội Đền Lăng Sương là một trong những lễ hội nổi tiếng của vùng núi Tản sông Đà trong hệ thống các di tích thờ thánh Tản Viên. Lễ hội được tổ chức vào các ngày 15 tháng Giêng và ngày 25 tháng 10 âm lịch hàng năm.
Lễ hội Đền Lăng Sương
Ngày 15 tháng Giêng là ngày sinh đức thánh Tản Viên, dân làng tổ chức rước kiệu từ Đền Lăng Sương ra bờ sông Đà, đến gần bờ sông chủ tế dừng trước hương án trên bày đồ thờ mâm ngũ quả, kiệu hướng về núi Tản và khấn mời Thánh Tản và bà mẹ nuôi Ma Thị về tham dự với dân làng. Sau đó lại rước kiệu quay về Đền. Tổ chức các trò chơi: Chọi gà, đấu vật, tổ tôm, ném còn, kéo co, hát hội…
Ngày 25 tháng 10 âm lịch là ngày Mẫu hóa, dân làng tổ chức rước nước từ sông Đà về Đền. Đêm ngày 24 tháng 10 làm Lễ tế Mẫu, ngày 25 tháng 10 tổ chức rước kiệu từ Đền Lăng Sương ra bãi Trường Sa ở Sông Đà để Đón Tản Viên về báo hiếu mẹ; tổ chức lễ tế bò, sau đó tổ chức các trò chơi như: Đập niêu, bắt vịt dưới ao, du tiên, đánh cờ người, hát đúm…buổi tối tổ chức hát bội tại cửa đền.